Sayı 86
Selam. Tam tatil havasına girmişken dün akşam açıklanan asgari ücret zammı yüzlerce marka ve ajans yöneticisinin kucağına bombayı bıraktı. Sözleşme pazarlıklarıyla geçecek çok çetin bir iki hafta bekliyor her iki tarafı. En sonunda ajans başkanı yanında götürdüğü art direktörü gösterip “Şu çocuğa bir tane MacBook alamıyorum ya! Sabah işe geliyor, patron diyor benim neden bir MacBook'um yok, niye almıyorsun diyor” gibi sözlerle son kozunu oynayacak filan. Zorlu bir süreç 🫂
Yılın son haftasını güzel kılan şeylerin başında almanak mantığıyla hazırlanan içerikler geliyor. Haylayt'ın da bu gelenekten geri kalması düşünülemezdi. Yıl boyu yaşanan gelişmeleri alt alta sıralamak da kıymetli elbette ama her mecranın kendi serbest zihni daha kıymetli ve daha heyecanlı. Hem sıkıcı yıl sonu faaliyet raporu okuyormuş gibi hissetmenizi istemem.
Bu arada kapsamlı bir 2024 raporu da hazırlanıyor tabii ki. Onlarca trend ve öngörü içeriğinden damıtılmış bir raporların raporu gibi düşünebilirsiniz. Tam hizmet ajansı kavramını birazcık genişleten Rm'nin Haylayt abonelerine de bir hizmeti olacak bu çalışma. Yoksa girişilecek iş değil bunlar 💆♀️
Bülten biraz uzun oldu, e-posta üzerinden okuyorsanız en alttaki tüm iletiyi göster uyarısına tıklamayı unutmayın.
“Koca 2023'ün uzun uzun değerlendirmesini okuyamam şimdi. Yılın pazarlama, medya ve popüler kültür gündemlerini tek paragrafta harmanla da hızlıca okuyup işime döneyim” diyenleri aradan çıkaralım önce. Şöyle bir rüya düşünün:
Ortaköy'de Boğaz kenarında bir yerdeyiz. CGI marifetiyle Barbie pembesi bir sandala bindirilmiş dev bir Fatih Altaylı salına salına Boğaz'dan geçiyor. Kenarda meraklı bir kalabalık o anı telefonlarıyla kaydederken bir yandan da az ötedeki Mabel Matiz konserini dinliyor. Tüm dolarlarını kaptırıp yolsuz kaldığı için konserin de olduğu panayır alanında işporta açan eski bir futbolcu tezgahın önündeki müşterisine “kızılcık şerbetinin üstüne biraz daha AI tozu serpmemi ister misiniz” diye soruyor. Yan tarafta halka atma oyunu oynayan bir duayen araştırmacı çok fena ıskalıyor ama bunu çok da kafaya takmadan atmaya devam ediyor. Boğaz'da CGI trafiği tıkanmış, bir sürü dev şey geçiş yapmak için sırasını bekliyor. Sahnenin kenarında üç saattir kavga eden NBC ve Demirkubuz'u fularlarından tutup ayırmaya çalışan Yakışıklı Güvenlik neden sonra bir anda sahneye atlayıp şarkı söylemeye başlayınca olaya Konyalı John Wick müdahale etmek zorunda kalıyor. Derken boş kalan sahnede kucağındaki tavuk ve ayaklarındaki çamurlu çizmelerle saçı sakalına karışmış Serdar Erener beliriyor. Tüm bu karmaşanın içinde Arda Öztaşkın “bundan yeni bir şey yapılır ki” diye diye panayır alanına atılmış ambalajları, şişeleri toplayıp onları geri dönüşüm kutusuna koyuyor. Tam o sırada bütün gözler bir elinde bebek bezi, diğer elinde turuncu kargo paketi ve omzunda kot ceketle ortama giriş yapan Kıvanç Tatlıtuğ'a yöneliyor. Tatlıtuğ'u Talu anlayan birkaç kişi anlık refleksle cüzdanını telefonunu yokluyor. Artık işler içinden çıkılamaz hale gelince dellenip “biri bana burada olup bitenleri özetleyebilir mi lütfen” diye bağırıyorsunuz.
O anda müzik kesiliyor, herkes susuyor ve sahnedeki dev ekranda ağır ağır şu görsel beliriyor:
Tek paragraflık hap bilgi isteyen tezcanlılar aradığını bulduğuna göre uzun yola çıkabiliriz 👇
2023'te sessizlik yemini etmiş gibi sandığa kilitlediğimiz bir olay vardı: Genel seçim. Her iletişim kanalının dibine kadar kullanıldığı, her kapının tıklandığı yoğun bir kampanya dönemine şahit olduk ve seçim sonrasında o siyasal iletişim kampanyaları hakkında hiç konuşmadık, lafını dahi açmadık. O süreç hiç yaşanmamış gibi davrandık. Şu satırları okurken bile gözlerinizi kaçırıp “tamam ya hadi diğer konulara geçelim” dediğinize eminim.
Rutin dışı hareketler
Heyecan dozu düşük kıyı kasabası gibi olaysız bir pazarlama dünyamız var malum. “Hakikaten oldu mu o ya” dedirten çok az şey yaşanıyor. Benim aklımda yer eden bu minvaldeki gelişmeler şunlardı:
2022 sonlarında reklamcının emeğini koruma iddiasıyla kurulan Reklamcılar Platformu ‘böyle alışkanlıkların hiç olmadığı’ bir sektörde yumruğunu havaya kaldırma cesareti gösterdi. Bakalım. Emek mücadelesi uzun ve dikenli bir yol.
10 yıldır WPP Türkiye'nin ülke başkanlığını yürüten Demet İkiler'in önce bu görevden ayrılması, kısa süre sonra da rakip gruplardan biri olan Publicis Groupe saflarına geçmesi ilginçti. Ama böyle kırmalı dökmeli, eski grubuna laf sokmalı bir röportaj vermediği için yine ‘olaysız’ bir olay olarak kaldı.
Turkcell bu sene iyi CEO yaptı yalnız. Koltukta üç kişinin oturduğu bereketli bir seneydi. Bir tanesi sadece on gün oturabildi ama o da bir şeydir sonuçta.
Koç Holding'in bin beş yüz senelik ajansı Publicis ile yollarını ayırarak Tribal'ı seçmesi 2023'ün konkur olayıydı. Ayrılık bir yana, Koç'un Tribal gibi ‘eğlenceli’ işler yapan bir ajansı tercih etmesi ekstra önemli. Değişimin ilk adımını holdingin 100. yıl kampanyasında gördük zaten.
Kıvanç Talu - Beril Talu ikilisinin yakın çevresini dolandırdığı iddiası kasabaya bi’ heyecan getirir gibi oldu ama dolandırıcılığın temelini oluşturan “Markalar eskiden prodüksiyon bütçesinin %30'unu peşin veriyordu, artık vermedikleri için böyle eşten dosttan para arıyoruz” temalı cümleler hakkında pek konuşulmadı.
Coca-Cola'nın Mor ve Ötesi - Aleyna Tilki düeti üzerimizdeki ölü toprağını bir haftalık da olsa kaldırdı. Tartışmalar genel itibariyle MVÖ'nün Aleyna Tilki seviyesine nasıl indiği temelinde yaşandı ama gerçek müzik gurmeleri gibi ben de Aleyna Baba'nın vokal olarak Harun Tekin'i birkaç tık yukarı çektiği görüşündeydim. Kimse kusura bakmasın 🤷♀️
Yalan olan trend tahminleri
2022 sonu - 2023'ün başı gibi trend diye tutunduğumuz ama tez zamanda elimizde kalan bazı şeyler:
De-influencing
Varlık sebebi marka işbirlikleri olan influencer'ların kötüye kötü diyebileceklerine inanmamızı bekleyen bir trend adayıydı bu. “Kanka o konuda o şirkete ben de çok kırgınım ama story işinde muazzam para var yaa. Nasıl yapsak ki?”
Büyük İstifa Dalgası
Bir an için kendimizi Arşidük torunu zannedip “Haydi o zaman, hep beraber istifayı basıyoruz” diyebileceğimiz yanılgısına düştük ama iş çıkışı markete gidince bu heyecan geçti hemen. Zaten peşine de o işler öyle olmaz böyle olur dercesine teknoloji devlerinin büyük işten çıkarma dalgası geldi.
Revenge Travel
Koronavirüs sebebiyle ev bitkisi gibi yaşadığımız dönemin acısını çıkarmak için çılgınca tatil yapacaktık, yollar bize memleket olacaktı ama işte Arşidük torunu olmadığımız gibi Hariciye Nazırı torunu da değildik. Bir yıl evde oturmanın acısını iki yıl daha evde oturarak çıkardık.
BeReal
2022 sonlarında sanırım, büyük gündem yaratmıştı. Ama herkesin yana döne yeni sosyal medya platformu aradığı şu birkaç ayda akıllara gelmedi bile. Son çeyrekte uygulamaya birçok yeni özellik de eklendi ama şimdilik kısmet değilmiş diyelim.
Chief Something Officer
Her yeni akımın şirketlerde bir de chief'i olması gerektiği savıyla ortaya atılan bir yerse denemesi. Neler neler denendi C-Level'a kısa yoldan dahil olmak için. Mesela “Arkadaşlar sizce de bu şirkete bir Chief ChatGPT Officer gerekmiyor mu artık? Dünya bu tarafa gidiyor ve bizim hala CCGO'muz yok!” diye ortaya çıksan en azından kafaları birkaç dakikalığına karıştırırsın.
Büyük Haylayt ıskaları
Başlığa ıska dedim ama aklınıza genel kullanımı gelmiştir zaten 💩 Trend konusunda ben de çokça yanılıp gereksiz coşkuya kapılabiliyorum tabii. İki tanesi var ki, kaç senedir “belki olmuştur ya” diye yeniden yeniden yokluyorum, tık yok. Birincisi bu bültende iki yüz kere yazdığım Prekarya meselesi. Hiç de gündeme gelmedi, bu sınıfa mensup milyonlarca insan da hiç sallamadı. İkincisi de yine bültende defalarca bahsedip hasretle beklediğim yeni spor dalı Pickleball. Haklı gerekçelerim vardı, hatta Türkiye'ye gelmesi Acun'un tek dokunuşuna bakardı. Gelmedi.
Beş marka
Tamamen bende bıraktıkları tortuya göre yaptım bu listeyi de. Pazar payları büyüdü mü, kârlılıkları arttı mı gibi sorulara cevabım yok. Burada doğru kelimeler silkelenme ve atılım.
🍫 Ülker
Pembo sakız, Be Happy, Çokonat Baklava gibi yeni ürünlerin yanı sıra sürpriz yaparak Everwell ismiyle efervesan dünyasına adım atması Ülker'in yaptığı atılımlardan aklımda kalanlar.
McVities için hazırlanan “There is Only One” kampanyası ile dışarılarda da çok konuşulmayı bildi.
Yapay zekayla Albeni ambalajı tasarlama olayı biraz kekremsi tat bıraktı ama trendciklere fazla dalmadan yoluna baktı sayılır.
👕 LC Waikiki
Önceki yıl başlayan ‘kalkınma hamlesi’ devam etti.
Müşteriyle samimiyet ve gönül bağı kurma girişimleri karşılığını bulmaya başladı.
İndirim günlerine karşı durarak indirim günleri düzenlemek gibi çizgi dışı yolları denedi.
Online satış sitesini pazar yerine dönüştürme cesareti gösterdi.
Kargo kutularının ‘oyuncaklı’ hale gelmesi gibi yine küçük ama karşılığı büyük hamlelere devam etti.
Ev ve yaşam kategorisine genişleme, ikinci el satışı gibi ‘bol operasyonlu’ zamanlar geçirdi.
Önümüzdeki sene bu yenilik coşkusu devam mı ettireceğini yoksa durulup geçmiş iki üç senenin meyvelerini mi toplayacağını merak ediyorum.
🍹 Dimes
Cool Lime Özü ürünü bir anda büyük karşılık buldu. Google'da “Dimes Cool Lime Özü BİM'de var mı” sorgusu epeyce popülerdi. Ürün Ekşi Sözlük'ü ele geçirdi, sosyal medya platformlarında ürünün kullanıldığı sayısız tarif videosu yayınlandı. Kokteyl, pahalılık, eve dönüş, yeni tat arayışı gibi ipuçlarını birleştirip kendisine çok iyi bir yol açtı.
🛍 FashFed
Eticaret markalarının sosyal medya hesapları en az noter ofisleri kadar sıkıcı. İşte FashFed'i benim için özel kılan şey Instagram kullanımı oldu. Çok basit bir mantık: Moda odaklı bir eticaret sitesiyiz, birçok markanın ürünlerini satıyoruz, o zaman neden o markaların görsel zenginliğinden faydalanmıyoruz?
Bu seviye ne kadar daha sürecek, karşılığını bulacak mı merak ediyorum.
🚗 Fiat
Bu sayı tamamen Türkiye odaklı ama Fiat'ın cesaretini hatırlamadan geçmek istemedim. CEO'sunun rol aldığı ve artık gri araba üretmeyeceklerini söylediği “No More Grey” filmi evet. Benim için her yönüyle yılın en güzel işiydi.
Kazançlı çıkanlar
Yılın durduk yere kazananı şüphesiz ki City's Nişantaşı oldu. Yılın son çeyreğini Altına Hücum döneminde kazma kürek satan adam gibi geçirdi. CGI brief'ini kapan soluğu bu AVM'nin duvar dibinde aldı.
“Aslında Las Vegas Sphere'in İstanbul versiyonunu yapacaksın” diye dolaşan proje adamlar için de kıyas yapma imkanı sundu o duvar.
“Yeni nesil tasarım ve sanat” mottosuyla yayın yapan Studio Mercado geniş kapsamlı marka işbirlikleriyle emeğinin karşılığını almaya başladı. Spor markalarını ünlü gibi değil gibi tasarımcı, sanatçı ve yaratıcılarla bir araya getirme işi de onda artık.
Bundle yılın sonlarında, içinde yapay zeka geçen cümlelerle iki kez gündem olmayı başardı. Önce tık avcısı haber başlıklarını olması gerektiği hale dönüştürmeye başladığını, sonra da uzun haberleri tek tıkla özet geçen bir aracı kullanıma soktuğunu duyurdu.
Düzce Sürücü Kursu tek paylaşımla real time marketing kralı, viral kralı, gerilla marketing kralı filan oldu. Uzun zamandır bu kadar iyi bir tek atış görmemiştik.
Stand up bu yılın en büyük kazananıydı diyebiliriz. (City's Nişantaşı hariç tabii ki.) Bunda Deniz Göktaş, Baturay Özdemir, Yavuz Günal gibi isimlerin son gösterilerini sıcağı sıcağına cömertçe YouTube'da yayınlamalarının etkisi de büyüktü. Ya da stand up'a ilgi büyüktü de o yüzden yayınladılar. Bilemedim. Ofansif mizahın kabuğundan çıkmasının da etkisi büyüktü. Ya da tam tersi. Neyse.
Güzel şeyler
Karbonat kurucularından Cenk Gümüşcüoğlu'nun “Atmadığım Tweet'ler” başlığıyla Marketing Türkiye'de düzenli yazılara başlaması güzel bir gelişmeydi. Sektörün mevcut halini dert edinen ve bunu açıktan dile getiren nadir ajans patronlarından biri olması yazılarını daha da ilgi çekici hale getiriyor.
Birkaç yıldır ufak ufak hayatımıza giren Ad Just Brand ve Brand Planet bu yıl kurumlaşma adımı atarak ‘işi ciddiye bindirdiler’. Umarım bu adımları karşılığını bulur ve uzun bir mecra ömürleri olur.
On yılı çoktan devirmiş olsa da Pazarlamasyon sürekli deneyerek ve yeni yollar arayarak taze kalmayı başarıyor. Bu yıl da heyecanını korumuş olması güzel.
(Chrome'daki sık kullanılanlar ekranımın üçüncü sırasında.)
Önceki sayılardan birinde amansızca övdüğüm MediaCat Magazine de 2023'ün güzelliklerindendi. Yeri gelmişken bir daha öveyim: Hakikaten çok iyi be!
Literal; radyosu, dükkanı ve yazılı içerik ayağı olan bir platform. Türkiye'de düşünülüp globale sunulan İngilizce mecralar yumuşak karnım olduğundan benim için zaten ilgi çekici. Onun dışında tasarımı, üslubu ve gidebileceği uzun bir yolu olması da onu ekstra güzel kılıyor.
İş Bankası, önceki yıl başladığı “Cuma İş Çıkışı” konser serisini devam ettirdi. Durmaksızın övebileceğim bir fikir. Cuma iş çıkışı Levent dolaylarındasınız ve İş Kuleleri'nin oracıkta ücretsiz ve zahmetsiz bir konser var. Üstelik de ‘sizin gibi insanlar’ düşünülerek tasarlanmış bir konser… Sanırım sonradan Ankara'ya da taşınmış.
Yeni tanıdıklar
Aslında gayet tanınan ama benim bu yıl tanıdığım veya “henüz sahneye çıkmadı ama gelecek yıl çokça konuşulur” dediğim birkaç kişi var bu başlık altında.
💻 Merve Kurtuluş
Kendisini “new gen advertising creative” şeklinde tanımlamış. Bana sorulsa hemen şuracıkta Prompt Star diye bir kavram uydurup karşısına onu koyarım. Yapay zekadan korkup onunla kavga etmek yerine ondan nasıl maksimum verim alabileceğini aramış ve görünen o ki, bulmuş da.
👔 Abdullah Nurata
Kilim Mobilya'da ‘marketing manager’ unvanıyla görev yapıyor. Alışılagelmiş pazarlama profesyoneli tipolojisinden farklı bir profil sergiliyor. Arada ibret dolu paylaşımlarla LinkedIn Adam'lığın kıyılarında dolaşsa da kafamdaki “bir şeyler var onda, ileride daha çok konuşulabilir” klasörüne duruyor.
😃 Sebla Demirkol
Herkes Köşesini Kapmış adını verdiği Instagram hesabında sergilediği gösterişsiz cool mizahını pek seviyorum. Sakin sakin, insanı yormayan, hafiften pasif agresif bir tarzı var. BEN GÜLÜYORUM.
🎹 Soft Analog
Elbette belirli bir tanınırlık düzeyine ulaştılar ama hala underrated bir grup. Umarım üzerlerine yapışmaz bu durum. ‘Pozitif vayb’ deyiminin karşılığı, eğlenceli, Ankaralı, sarı boyalı saçlı ve bıyıklı. Bu son tanım biraz şey oldu evet.
📸 Ece Su Uçkan
2000 doğumlu model. “Instagram'da 3 milyon takipçisi var, kaç tane klipte oynamış, bu nasıl yeni tanıdık” diye yükselmeyin. Henüz büyük dergi kapağı yok, büyük bir markanın uzun soluklu yüzü olmamış, taksiyle denize uçması dışında pek haber olmuşluğu yok, Ekşi Sözlük'te başlığı yok, arada ellerini kafa hizasının üstünde birleştirip verdiği 90'lar klişesi pozlar veriyor. Ama kusursuz denilemeyecek karakteristik bir yüze, mesafeyi koruyan ve ‘sevgi - nefret ikilemi’ yaratabilecek resting bitch face ifadesine ve bence parlak bir geleceğe sahip.
Ülkece yıllardır yeni bir olay model çıkaramadık. Koskoca moda gemisini ecik cücük influencer'larla yüzdürmeye çalışıyoruz.
Ecik cücüklerden ve influencer'lardan tabii ki özür dilerim ama yani her şeyin de bir şeyi var ✍️
Yılın bir şeyleri
Bülteni farklı alanlardan birkaç tane yılın bir şeyleri listesiyle bitirelim. Hep kendi geyiğimiz gibi olmasın 🤗
2023’ün bazı en iyi çıkışları (Dergy)
Geride bıraktığımız yılın değişim, yükseliş ve tehlike anları (Duende)
5 trends that defined pop music (Grammy)
The 203 biggest pop culture moments of 2023 (Vice)
In review 2023: The big fashion and retail appointments (The Industry Fashion)
The 21 most defining memes of 2023 (Rolling Stone)
Magazine covers of the year 2023 (Creative Review)
2023 in pictures: Striking photos from around the world (BBC)
Durumlar böyle. İyi seneler. İzmir'den sevgiler 🏝
