Sayı 80
🥘 İhsan Oktay, Daron Acemoğlu, Kylie Jenner, LeBron James ve Robert De Niro'yu aynı potada eritebilen, kapanışı da Bebeğim Uyusun ninnisiyle yapmaktan çekinmeyen bir sayı.
Selam. Dünyanın yakın tarihinin en muhteşem hikayelerinden biri Cumhuriyetimizin kuruluşu. Devam eden bu hikayenin minicik de olsa bir parçası olmak çok güzel. Kutlamak güzel, balkona bayrak asmak güzel, sokakta rengarenk Atatürk tişörtlü çocuklar görmek güzel, kendi kendine marş mırıldanarak alışveriş yapan teyzeler duymak güzel, akşam ilçedeki mütevazı fener alayına katılmak güzel, Milli bayramlara burun kıvırmanın 'cool' sayıldığı günlerin geride kaldığını görmek güzel…
Markaların 100. yıl iletişimi için yaptığı bütün çalışmalar çok kıymetli zira coşkuyla kutlama görevi maalesef ki en çok onların omuzlarına kalmış durumda. Bu nedenle hiçbir çabayı eleştirmek, eksik veya aşırı görmek mümkün değil. Bir haftadır timeline'ın kırmızı akmasında emeği olan herkese teşekkürler.
Olan biten
👀 Geçtiğimiz hafta boyunca, pazarlama iletişimi ve medya dünyasında olan bitene dair aldığım notlar:
Geçen sayıda WPP'nin iki ajansı VML adı altında birleştirmesinden bahsetmiştik. Sonrasında birçok sektör yayınında bu birleştirmeleri reklam ajanslarının hafızasını silmekle suçlayan paylaşımlar yapıldı. Bu yönden bakınca evet, 150 yıllık geçmişe sahip J. Walter Thompson, 100 yıllık Young & Rubicam ve 65 yıllık Wunderman bir anda tarih oldu.
Bu ajansların Türkiye serüvenine de kabaca bakarsak; JWT ülkemizin en köklü ajansı olan Manajans'ı, Young & Rubicam 1990'ların efsanesi Reklamevi'ni ve dijital dönemin efsaneleri C-Section ile Plasenta'yı 'silmişti'. Şimdi kendileri de silindi 🤷♀️
The State of Creative Operations 2023 adıyla bir rapor yayınlandı. Screendragon'ın dünyanın farklı bölgelerinden 100 ajans yöneticisiyle konuşarak hazırladığı rapordan birkaç çıkarım:
Ajans insanlarının sadece %16'sı tam zamanlı olarak ofislere dönmek istiyor.
Ajansların %60'ı hibrit çalışma düzeninde devam etmek istiyor.
Ajansların %58'i geçtiğimiz yıl freelancer'larla da çalışma ihtiyacı duymuş. Yani ister istemez gig ekonomisini gazlamışlar.
Adweek tarafından hazırlanan yılın ajansları listelerinden önceki sayıda bahsetmiştik. Onların en heyecanlısı bana göre Fastest Growing Agencies 2023. İrili ufaklı yüz ajansa yer verilen liste neden büyüdüklerini özetleyen birer paragraf da içeriyor. Bulunmaz nimet.
Fast Company dergisi "Brands That Matter" listesinin 2023 versiyonunu yayınladı. Markaların tüketicileriyle kurduğu bağla yarattığı etkiye odaklanan bir seçki. 165 marka, bu listeye giriş gerekçeleriyle birlikte sıralanmış.
Yeni çalışma düzeniyle ofislerde açılan boş alanların nasıl değerlendirileceği de mesele. Google bu dertten hareketle mi böyle bir işe girişti bilmiyoruz elbette ama kampüsünün bir bölümünü halka açma kararı aldı. Kafe, mağaza ve etkinlik birimlerinden oluşan bu yeni alan, Google çalışanlarının 'halkla kaynaşmasını' da sağlayacak. (BiSektör)
Mynet Medya ve Mynet’in web oyunları kısmı, İstanbul Portföy tarafından kurulan ve çatısı altında Maçkolik ve Onedio'yu da barındıran Mediazone tarafından satın alındı. Mediazone böylece ülkenin en yüksek trafiğe sahip içerik gruplarından biri haline geldi. (Satış rakamının açıklanmadığını da belirtelim.)
Anlaşma dışında bırakılan Mynet Games şirketi yoluna Vuvy ismiyle devam edecek.
Medyadan bahsetmişken taptaze bir not: Serdar Kuzuloğlu bülteninin son sayısında şöyle bir çağrı yaptı. İlgilisi için şahane bir teklif. 49 bin aboneye sahip, yıllar içinde adeta lovemark'a dönüşmüş, pazar sabahı klasiğine haline gelen bir mecra. Daha ne olabilir ki?
"Aranızda Dünya Halleri’nin reklam ve benzeri işbirliklerini pazarlayabilecek kişi ya da kurumlar varsa lütfen referanslarıyla bana ulaşsın. Bunlar benim becerebileceğim şeyler değil. Fakat sürekliliği sağlamak adına hayati önem taşıyor."
Daha önce de paylaştığım üzere, dünyada haftanın öne çıkan reklam filmlerini takip ettiğim derlemelerden biri LBB'nin hazırladığı Work of the Week. Mother London imzalı Uber işi de listede. Robert De Niro ve Asa Butterfield'ın rol aldığı reklamdaki muhabbeti sonuna kadar izlemek biraz sabır istiyor olabilir. Buyurun:
Senden başka herkes görmüş gibi
💆 Ortalama bir gündem takipçisi iseniz bu kısmı atlayabilirsiniz. Bu hafta hemen herkesin gördüğü şeyleri, "nasılsa hafta sonu Haylayt'ta okurum" diye hafta içi hiç bakınmayan aboneler için 💚 özet geçelim:
Türkiye Halkla İlişkiler Derneği tarafından dağıtılan Altın Pusula Halkla İlişkiler Ödülleri sahiplerini buldu. (Marketing Türkiye)
Apple, Türkiye Cumhuriyeti’nin 100’üncü yılı münasebetiyle, ülkenin yetenekli geliştiricilerinin oluşturduğu 100 uygulama ve oyunu öne çıkaran bir liste yayınladı.
TikTok video yükleme sınırını 15 dakikaya çıkarmaya hazırlanıyor. (Webtekno)
X’te bir süredir test edilen sesli ve görüntülü arama özelliği, resmi olarak kullanıma sunuldu. (Digital Age)
Atlayıp zıplayarak meşhur olmayı başaran Boston Dynamics robotu Spot, ChatGPT entegrasyonuyla iyi kötü konuşmaya başladı. LinkedIn Adamlar için iyi haber, iki günlük etkileşim çıkar bundan. (Log)
Motorola'nın yeni konsept telefonu internetin hemen her köşesinde paylaşıldı. Kıvrılıp katlanabilen, bileğe sarılabilen cihaz esnek ekranın geleceği adına heyecan yarattı. (Bigumigu)
Bu heyecan biraz da Apple - Samsung hükümranlığının son bulmasını isteyenlerin sesi olsa gerek.
İsviçre - İsveç karmaşası malum. İsveç'in turizm bürosu bu karmaşayı çözmek için "Sweden not Switzerland" diyen bir reklam filmi paylaştı. Sonra o filmi herkes paylaştı.
Birer cümleyle
💰 Satın almalar, atamalar, işbirlikleri, birtakım yenilikler:
Hopi'nin yeni pazarlama direktörü, son olarak McKinsey Türkiye'de danışmanlık yapan Selvi Talipoğlu oldu. (MediaCat)
Koç Topluluğu şirketlerinden Inventram, pazarlama teknolojileri girişimi AdCreative.ai'a yatırım yaptı. (Webrazzi)
Aristo İletişim Akbank iştiraki olan finansal kiralama şirketi AKLease'i müşteri portföyüne kattı. (Medyaloji)
İpuçları
😇 İşe yarayabilecek somut birkaç püf noktası içeren bazı yazılar:
7 strategy slides you need to delete (LinkedIn)
How to write a Call-to-Action that gets visitors clicking (Hubspot)
7 influencer marketing campaigns to inspire your next launch (Later)
Küçük işletmeler el kitabı: Büyümeye yön vermek (Inc. Türkiye)
Yer işaretleri
📍 Görüp kenara ayırdığım, başkaları da görse ne güzel olur dediğim bazı şeyler. Belirli bir bağlamı yok, öyle yer işaretleri gerçekten:
İktisadi liberalizm tökezliyor, yeni bir ekonomi-politik gerek | İktisadi ve siyasi liberalizme yönelik yaygın ve geniş tabanlı bir tepki söz konusu. Özellikle gençler sol veya sağ otoriter rejimleri tercih ediyor. Yönümüzü bulma konusunda yeni sosyal bilim araştırmalarından ve entelektüel inovasyondan öğreneceğimiz çok şey var. (Daron Acemoğlu / Oksijen)
Marketing is hindered by its individualistic, neoliberal worldview | Marketers and advertisers are positioning themselves as a driver of political and social change, yet lack the basic understanding of our political system and the neoliberal paradigm that underpins our culture and society. (Marketing Week)
How I've grown to 6 figures in 3+ years as a content agency owner | Yet here I am, with a (small) content marketing agency, selling services to companies, including series A startups and tech enterprises, and making a six-figure dollar income each year. (Buffer)
Gut's Dedication to Brave Work Makes It Adweek's 2023 Breakthrough Agency of the Year | The shop has expanded its network and leadership team. (Adweek)
Unsigned Union spotlights 11 creatives to have on your radar | The showcase supported by six of London’s top creative agencies is back for 2023, featuring a fresh crop of photographers, filmmakers, designers, and illustrators. (Creative Review)
Bir alıntı
🗨 Bir yerlerde okurken altını çizdiğim kısa bir paragraf:
"...Benim asıl kimliğim yazarlık değildir. Yarın belki bütün elyazmaları, notları bırakarak, kütüphanemi terk ederek ortalama bir kemancı olmaya çalışırım. Fakat kemana da bağlı kalamam yani bir insanın kendini yazar, öğrenci, genel müdür kimliği içine sıkıştırmasını bunla kıvanç duymasını anlayamıyorum. Dünya o kadar büyük ve seçenekleri o kadar fazla ki. Bu dünyaya eğlenmeye geldik."
İhsan Oktay Anar röportajı | Ağustos 2000, E dergisi
Popüler kültür, eğlence, moda vs.
💫 Yukarıdakilere kıyasla daha eğlenceli şeyler:
Moda dünyasına verdiği 6 yıllık aranın ardından kendi markasıyla dönüş yapan Phoebe Philo bu haftanın en popüler ismiydi. Business of Fashion da konuyu en üst seviyede ele alarak heyecan dozunu artırdı. Bakalım.
Kardashian klanı moda dünyasına yeni bir giriş yapıyor. Kylie Jenner da kendi giyim markasını yaratacağını duyurdu. Khy adını verdiği markanın ürünleri 1 Kasım'da satışa çıkacak. (Teen Vogue)
Kim Kardashian'ın Skims'i erkek iç giyimine de giriş yaptı. Bunu da elbette büyük bir yıldızla, futbolcu Neymar ile duyurdu. (People)
Ailede eksik kalmasın. Kendall Jenner da Bad Bunny ile birlikte Gucci'nin yeni kampanyasında görüldü. (Elle)
Louis Vuitton, Pharrell Williams liderliğinde yıldız toplamaya devam ediyor. Marka Rihanna'nın ardından yeni kampanya yüzü olarak basketbol efsanesi LeBron James ile de anlaştı. Bu anlaşma önce LeBron'un maç tüneli kreasyonuyla, ardından da yeni fotoğraflarla duyuruldu. (GQ)
Meraklısı için Vogue.com.tr'de haftanın moda haberleri derlemesi yayınlandığını söyleyip ekran tarafına geçelim.
Çağatay Ulusoy ve Salih Bademci'nin başrolde olduğu Netflix dizisi Terzi'nin üçüncü ve son sezon fragmanı paylaşıldı. Yeni bölümler için verilen tarih 3 Kasım.
Ferzan Özpetek'in yeni filmi Nuovo Olimpo 1 Kasım'da Netflix'te yayına giriyor.
"Anthony Hopkins'in Sigmund Freud'u canlandırdığı film" ne hoş bir tamlama değil mi? Freud's Last Session adıyla önümüzdeki aylarda vizyona girmesi beklenen yapımdan ilk fragman geldi.
Ekranlara dair birkaç liste:
MUBI'nin Kasım seçkisinin öne çıkan filmleri (Beyaz Perde)
Haftanın gösterim rehberi (Altyazı)
The Boy and the Heron, Fellow Travelers ve bu hafta başka ne izlesek? (Bant Mag)
Ş.A.Ü.N.V.
☎️ Geçen hafta sormaya başladığımız sorunun ikinci muhatabı Erman Taylan oldu. Kendisi profesyonel yaşamanın yanında bültenciliğimizin nadide örneklerinden biri olan Soft Commitment'ın yayıncısı. Kendi deyimiyle startup, VC, yeni ekonomi ve web3 gibi konuları ele alıyor. Kendi deyimimle de benim asla beceremeyeceğim disiplin ve derinlikte süper bir iş yapıyor. [Prestijli ve uzun soluklu bir bülten sponsorluğu düşünenler eqlesin.]
💥 Üstündeki işlerin ağırlığı 10 üzerinden kaç?
Sen 'ağırlık' diyerek hafifletmeye çalışmışsın ama konunun nereye gittiğini hemen anladım: 'işler çok yoğun' demeyi hiç sevmiyorum. Evet işler yoğun, ama zaten öyle olması gerekmiyor mu? :) Daha doğrusu ideal dünyada insanın kendini sürekli üretken ve optimum fayda verir halde tutmasından bahsediyorum… O yüzden bu soruda orta yolcuyum, 10 üzerinden 5.
💥 Eline yapışan, üstünden atamadığın, 'to do list'inde yanına tik atamadığın madde?
Kişisel işlerimi takip ettiğim Trello'mu kısa bir süre önce yeniledim. Yani uzun süredir yazılı duran bir sürü task'ın üzerine yeni bir sayfa açtım. Bu arada insanın bir süre önce 'mesele edip' birer task haline getirdiği şeyleri daha sonra üstüne çizerek 'gereksiz' görmesi de güzel bir hismiş.
Yeni board'a bakınca en gözüme çarpan konu; 7 yıldır hazırladığım e-bülten için düşündüğüm sponsorluk süreci diyebilirim. Kendisinin bugüne kadar herhangi bir sponsoru olmadı, yani Unicef öncesi Barcelona forması gibi. Şu sıralarsa optimum fiyat etiketini koyabilme, win - win ilişki kurulacak uyumlu markaları bulma gibi bir gündemim var.
💥 Üstünde hangi hayalinin ağırlığı var? "Şu yoğunluk bi geçsin de" diye diye ertelediğin…
Bu soruya sıkıcı bir şekilde işle ilgili bir yanıt vermek istemezdim ama… Bazı arkadaşlarım, uzun süredir takip ettiğim 'indie development' akımı, yakından izlediğim Komünite gibi platformların etkisiyle; direkt revenue odaklı, kesinlikle hiçbir açıdan startup'a benzemeyen side-project yapma motivasyonum had safhada. Tüm dünyada direkt buraya değil ama bu yöne doğru bir gidiş var, VC dünyasının dönüşümünü anlattığım şu yazımda çok daha uzun bahsetmiştim, yeri gelmişken bırakayım onu da.
Neyse, kısa bir süre önce bir fikir de bulduk, yakın bir arkadaşımla beraber bunu hayata geçirmeyi istiyorum. Mobile-only, direkt son kullanıcıya gidecek bir uygulama. Ki geçmişte çok da 'farkında olmadan' böyle denemelerim olmuştu: CezaCepte, 2015. O dönem 'business mindset' olarak hazır olmadığımızdan olsa gerek diye düşünüyorum her şey çok güzel başladı, ürün-pazar uyumu yakalandı (100k plaka kaydedildi, o dönem 25m TL ödenmemiş trafik cezası birikti) fakat sonunu bi yere bağlayamadık.
💥 Üstünde hangi pişmanlığının / hatanın ağırlığı var? (NFT'ye 10 bin dolar kaptırmış olabilirsin mesela.)
10 bin değil ama 500 dolar kaptırmışımdır herhalde. :) Tüm samimiyetimle düşündüm ama bold bir şey aklıma gelmedi, yukarıdaki konuya bağlayayım, tarif ettiğim gibi bir side-project yapmamak beni ileride çok pişman eder.
💥 İzlemek için kenara ayırdığın dizi ve filmler, okumak için kenara ayırdığın kitaplar?
NBC'nin Kuru Otlar Üstüne'sini ve Zeki Demirkubuz'un Hayat'ını vizyondan kalkmadan izlemek (ki biliyorsun, NBC sonrasında dijital bir platforma da vermiyor) için stress yapmış durumdayım. Dizi uzun zamandır izlemiyorum. Yukarıdaki ağırlık mevzusuna bir atıf; Netflix'in, konsol oyunlarının vs. işin içine girdiği bir denklemde kendimi hayal edemiyorum.
Kitap ise çok var, iyi mi bilimiyorum ama bir süredir satın aldığım kitabı hemen okumak zorunda değilim, kütüphaneye koymak için de kitap alınır kafasına girdim ve okunmayı bekleyen kitap sayım her geçen gün artıyor. Bir de 6 aydır bir e-book reader'ım var, oraya hiç girmiyorum bile…
Uzun süredir aynı anda birden çok kitap okuyorum, şu an elimdekileri sayayım, okumaya başladığım sırayla;
Atomik Alışkanlıklar (Best-seller etkileti biraz şüphe uyandırıyor, ama hızlı bir okumayı hakediyor)
Ve Steve Jobs Apple'ı Yarattı (Yazarı Michael Moritz, kendisi Sequoia Capital kurucularından, aynı zamanda eski bir gazeteci)
Dost Kazanma ve İnsanları Etkileme Sanatı (Evet, çok kez duymuş ama bugüne kadar okumamıştım)
Şarık Tara Anlatıyor (Türkiye'mizde böyle biyografi kitapları çok yok, fena başlamadı, bilmeyenler için kendisi ENKA'nın kurucusu)
💥 "Yeni öğrendim, çok acayipmiş" dediğin bir bilgi?
Böyle bilgilerin hastasıyım! En son 4-5 arkadaşıma birden ilettiğim bir makaleyi söyleyebilirim belki. Özellikle ürün insanları ve kurucu ortaklar için anlamlı bir makale, severek takip ettiğim Lenny's Newsletter'dan: How Linear builds product. Bir süredir benzer eksende sabit fikirlerim vardı, böylesine başarılı bir örneğin de konuya aynı yerden baktığını görmek de beni sevindirdi.
💥 Son günlerde en çok dinlediğin şarkı?
Açıkçası 'açayım da dinleyeyim' dediğim bir şarkı son zamanlarda yok. Spotify'ın playlist'leri arasında geziyorum, kendimi AI'ın kollarına bırakıyorum. Müzikten çok daha fazla podcast dinliyorum. Bir de klişe yanıt; bugünlerde yaşamdaki 6. ayına giriş yapan bebeğimizi uyutma görevi bana verildiğinde Spotify'daki bilimum bebek playlist'ini de sıklıkla dinliyorum. Favorim Bebeğim Uyusun - Özge İlayda.
💥 "Bu saçma şeyleri soracağına şunu sorsaydın ya" dediğin 'şu' ve uzun uzun cevabı?
Sen 'uzun uzun cevabı' deyince üzerimde bir baskı hissettim, sorular hiç saçma değildi ama madem bunu da sordun… Son zamanlarda en çok 'web3 (mass) adaptasyonuna' kafa yoruyorum. Ne zaman, hangi olayların etkisiyle ve nasıl olacak?
Web3 nedir ile başlamak gerekirse; aslında 2017'de kripto, 2020'de dApps dediğimiz blockchain tabanlı uygulama dünyasının, Amerikalıların her zaman yaptığı gibi çok güzel bir re-branding'i diyebilirim. İlk web3 konuşmaya başladığımız zaman, sanırım çoğumuz için 2022'ye denk geliyor, web1'den web2'ye geçtik, şimdi de web3'e geçeceğiz diye bakıyorduk, hatırlarsınız. Ama pek de öyle olmadı… Şu anki gidişat ise daha çok web3 geri gelip web2'ye yakınsayacak gibi duruyor. 'Bir uygulamayı web3 uygulaması yapan nedir' diye sorayım. Metamask gibi bir kripto cüzdanla giriş yapmanız, belirli verileri klasik veritabanlarında değil, on-chain yani zincir üzerinde tutması, çok muhtemel bir token'a ve/veya NFT'ye sahip olması. DAO'lar, merkeziyetsizlik… Bugün geldiğimiz noktada token'ların doğru ve sürdürülebilir bir ekonomik model için her şeyden önce ürün-pazar uyumunu yakalaması gerektiğine inanıyorum. Bu koşulda bile çoğu iş modeli için kendi token'ı yerine stable-coin kullanması daha mantıklı olabiliyor. Yani orta-uzun vadede yüzlerce farklı utility token'a ihtiyaç olacak mı, bir soru işareti.
2022'deki krizler, hack'ler ve tamamen kötü niyetli insanların sebep olduğu skandallar aslında merkezi yapıların problemlerini ortaya koydu, merkeziyetsizliğe neden ihtiyacımız olduğunu anlattı. Yine de merkeziyetsizlik teknoloji, yönetişim ve felsefe olarak ne zaman ölçeklenebilir ve sürdürülebilir olacak konunun bu kısmı da hala soru işareti. Zira tamamen merkeziyetsiz uygulama ve protollerin sayısı bir elin parmaklarını geçmiyor, listenin tepesindeyse Bitcoin var desem sanırım yanlış olmaz.
Diğer yandan Metamask gibi bir cüzdanı kullanmak, bir blok zincirden başka bir blokzincire köprülerle bağlanmak, token staking, NFT minting, bunların da normal bir kullanıcı için, daha doğrusu kullanıcıların normal internet kullanımı alışkanlıkları için, oldukça kompleks olduğu, bugün sundukları deneyimlerle fazlasıyla açık. Bu noktada web3'ün kullanıcı deneyimi hem teknoloji hem de servis tasarımıyla iyileşmeye, araya katmanların girmesiyle tüm bunları 'farkında olmadan' yapmaya ihtiyaç var. Çok güzel yaklaşımlar (account abstraction) ortaya çıkmadı başladı, ama 'mass adoptation' için hala zamana ihtiyaç var. Mass adaptation derken, bunu ilk başaran Bitcoin'di, tekrardan yüz milyonlarca insanın blockhain üzerinde (farkında olarak veya olmayarak) işlem yapmasını kastediyorum.
Web3 web2'ye yakınsıyor dedim ya, web2 devlerinin bu alana ilgisi çok kritik. ABD'de Fortune 500 şirketlerinin %50'den fazlasının bir web3 takımı var. Kimisi bu alanda 100'lerce çalışana sahip. Sanırım yüz milyonlarca insana farkında olmadan da olsa merkeziyetsizliği tattıran Bitcoin'den sonra web3'ün ikinci büyük mass kitleye gitmesi için bu şirketlerin rolü kritik. Reddit öne çıkan başarılı örneklerden, Starbucks'ın Odyssey denemesi kağıt üzerinde çok güzeldi ama uygulamada hala ürün-pazar uyumu sağlanamadı. Instagram bir NFT planı açıkladı, tüm teknolojiyi hazırladı ama sonra geri adım attı ve projeyi durdurdu.
Özetle; merkeziyetsizlik konuşurken bir oksimoron olsa da, kurumların rolü ve teknolojinin hazır olması şu an en büyük bariyerler gibi duruyor. Buraya kadar bağlayabildiğim zira en başta sorduğum sorunun yanıtı milyar dolarlık, yani net bir yanıt bende de yok. :)
💥 Senden sonra bu soruları kime sorsak iyi olur?
Umutcan Savcı. Bugüne kadar önerdiği kitaplarda isabet oranıyla olsun, ettiğim sohbetlerden aldığım keyifle olsun, önerim Aposto kurucu ortaklarından Umutcan olur.
Durumlar böyle. Sonraki sayıda görüşmek dileğiyle, esen kalın. İzmir'den sevgiler 🏝